Hiri barneratzaile, aktibo eta osasungarriak | Ciudades inclusivas, activas y saludables
Maitane Aldanondok Harresiak Apurtuz– en aldizkariko 18. zenbakian Hiribiltzen-i buruz idatzi duen artikulua duzue hementxe irakurgai.
Aquí podéis leer el artículo sobre Hiribiltzen que Maitane Aldanondo ha escrito para el número 18 de la revista de Harresiak Apurtuz.
El principal objetivo de este informe realizado para el Ayuntamiento de Irun es el de introducir la perspectiva de género en el proceso de revisión del planeamiento municipal. El Plan General de Ordenación Urbana (PGOU) es el documento base sobre el que se desarrollan el resto de instrumentos de planificación municipal, por lo que la introducción de una visión inclusiva de la ciudad ha sido una gran oportunidad para impulsar las medidas que favorecerán el equilibrio de las desigualdades de partida de la ciudadanía..
Se pretendía la aprobación provisional del Plan contemporáneamente a la entrega de este informe y esta circunstancia ha hecho que en la metodología propuesta primaran algunos aspectos frente a otros: la eficacia de las medidas ha estado unida a la sencillez de aplicación de las mismas. Se pretendía así evitar entrar en contradicción con lo ya aprobado, complementando de la forma más eficaz posible las ordenanzas del texto. Esto ha sido posible gracias a la labor conjunta realizada junto con la arquitecta de Planeamiento Urbanístico, Naiara Zabala.
La metodología empleada se ha basado en el análisis del Plan realizado hasta el momento para detectar los puntos de la normativa que pudieran ser favorables para la inclusión de criterios de inclusividad. Los pasos seguidos han sido los siguientes:
Análisis del Plan General desde la perspectiva de género y vida cotidiana
Propuesta de medidas correctoras
Redacción de texto alternativo a los artículos o fichas correspondientes
Análisis de la afección en la normativa urbanística de la propuesta
Como documento final, realizaremos un guía para evaluar la influencia del presente informe en la redacción definitiva del Plan General de Irun.
Las medidas correctoras propuestas se han centrado, principalmente, en tres ámbitos:
1. Las que afectan al espacio público
2. Las que afectan a los equipamientos públicos
3. Relativas a la vivienda
La realización de este trabajo conjuntamente con la oficina de Planeamiento Urbanístico ha hecho posible que las medidas correctoras propuestas se hayan incorporado al PGOU de Irun. Esto hace que se abran nuevas vías de intervención en el urbanismo de género, con medidas visibles y (esperamos) eficaces, cuyos frutos se verán los próximos años.
El informe y el resto de documentos del PGOU, en la web municipal.
Irungo Udalarentzat egindako txosten honen helburu nagusia genero ikuspegia Irungo Hiri Plangintza Nagusiaren berrikusketa prozesuan sartzea da. Hirigintza alorrean oinarrizko dokumentua den HAPN-an emakume eta gizonen arteko berdintasuna sustatzeko ezinbesteko aukera izan da, herritarren arteko genero desberdintasunak orekatzea erraztuko duten neurriak bultzatuz.
Aipatzekoa da lan honi ekin genionean plangintzaren dokumentuak jasoa zuela jadanik Hasierako Onespena. Beraz, gure lanaren onarpena Behin-behingo Onespenarekin batera egitea zen. Honek eragin handia izan zuen proposatutako metodologian eta honen ondorioz neurrien eraginkortasuna eta horiek aplikatzeko erraztasuna funtsezkoak izan ziren. Horrela, jada onartutakoarekin kontraesanean sartzea saihestu nahi zen, testuko ordenantzak ahalik eta modurik eraginkorrenean osatuz. Guzti hau posible izateko Hirigintza Plangintzako Arkitekta den Naiara Zabalarekin egindako elkarlan estua ezinbestekoa izan zen, berarekin adostu bait genituen jarraibide nagusiak.
Ordurarte landutako Plangintzaren azterketa egin genuen, irizpide barneratzaileak sartzeko mesedegarri izan zitezkeen puntuak arautegian detektatu ahal izateko. Jarraitutako pausoak ondorengo hauek izan ziren:
Plangintza Nagusia genero eta egunerokotasunaren ikuspegitik aztertu,
Neurri zuzentzaileak proposatu,
Artikuluen alternatiba gisa testu bat edo dagozkion fitxak proposatu,
Proposatutako horrek hirigintzako arautegian duen eragina aztertu.
Amaierako dokumentu gisa, txosten honek Irungo Plangintza Nagusiaren behin-betiko idazketan zer-nolako eragina duen ebaluatzeko gida bat egin genuen.
Proposatu genituen neurri zuzentzaile nagusiak hiru alorretan bana ditzakegu:
Espazio publikoan eragina dutenak
Oinezkoen guneak diseinatzeko irizpideak aldatzea: Irisgarritasun Legea gainditu eta haratago joan, oinezkoek hiriaren erabilpen erosoagoa egin dezaten.
Ekipamendu publikoetan oinarritutakoak
Ekipamendu publikoen erabilerarako baldintzak aldatzea, gizarte-sareak sustatu eta eguneroko bizimodua erraztu dezaten.
Merkataritza eta industria guneetako aparkalekuetan oinezkoen segurtasuna bermatzeko beharrezkoak diren arauak finkatzea.
Etxebizitza alorrekoak
Eraikuntza Aprobetxamendua zenbatzeko irizpideak aldatzea: eraikita dauden etxebizitzetako baldintzak hobetzea erraztu eta berrietarako irizpideak aldatzea, eguneroko bizitza erraztean oinarritu daitezen.
Erabilera Baimenduak ezartzeko araubide orokorra aldatzea: etxebizitza bloke berri bakoitzeko behe solairuan haur-kotxe, erosketa-orga, gurpil-aulki motordunak eta antzerakoak gordetzeko lokal bat eskaini beharko da, adibidez.
Etxebizitzetako Bizigarritasun baldintzak aldatzea: etxebizitza bat diseinatzerakoan kontutan hartzen diren zenbait baldintza aldatzea, adibidez, biltegiratze minimoak gainditzea, sukaldeetako biltegi eta lan azalerak segurtasunaren ildotik bermatzea edo eta familia mota ezberdinen egiturara molda daitezken etxebizitza tipologiei bidea erraztea.
Irungo Udaleko Hirigintza Plangintza sailarekin egindako elkarlanari esker, proposatutako artikulu guztiak Planean txertatu dira. Honek bide berriak ireki dizkio Emakume eta Gizonezkoen arteko berdintasunaren alorrean egin ohi diren lanei eta eraginkortasunaren alde egindako apostu honen emaitzak hurrengo urteetan ikusiko ditugu.
Txosten hau eta HAPN-ko beste dokumentuak, udal webgunean.
Ondorengo bideo honetan genero ikuspegia hirigintzara aplikatzeari buruzko mahai inguru interesgarri bat ikus dezakezue. Bertan Zaida Muxí eta Rafa Rivera arkitektuek eta Lluisa Moret Sant Boi de Llobregat-eko Ongizate eta Hiritargo Saileko buruak adibide baten bitartez genero ikuspegiak hiri plangintzan dituen eraginak azalduko dizkigute. Alde batetik, udal honek aurrera eramandako egitasmo baten berri emango digute, partehartzean sustatu eta ikuspegi desberdinak kontutan izan dituen plaza baten birmoldaketari buruzkoa. Bestalde, gizartearen partehartzearen garrantziaz mintzatuko dira, espazio publikoek guztion beharrei erantzun diezaieten ezinbesteko baldintza dela adieraziz, edo eta etxebizitzen diseinuan erabiltzailearen beharrak kontutan izatearen garrantziaz.
Coloquio sobre la perspectiva de género aplicada al urbanismo entre Zaida Muxí, arquitecta, miembro del “Col.lectiu punt 6” y profesora de la Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Barcelona; Lluïsa Moret, Teniente de Alcalde de Bienestar y Ciudadanía del Ayuntamiento de Sant Boi de Llobregat, en Barcelona; y Rafa Rivera, profesor de Urbanismo de la Universidad Politécnica de Valencia.
Izan ere, zer zerikusi du hirigintzak generoarekin? Beldurraren mapak egitea al da genero ikuspegitik egindako hirigintza? Kaleak arroxa kolorez margotzea proposatuko al duzue? Edo eta gaztelaniazko testuetan @ batek ordezkatuko al ditu o hizki guztiak?
Azken urteotan genero ikuspegia kontutan hartzen duen hirigintza ahoz-aho dabil. Oraindik ere diru-laguntza ofizialen menpe dago bere ezarpena eta hirigintza bulego askotan beste “Ingurumen Eraginaren Estudio” bilakatuko denaren susmo eta beldurra agerian da: paper gehiego gauza bera aurkezteko!
Baina zer diote hirigintzaren ikuspegi barneratzailea duela urte batzuk aplikatu zuten hiriek? Zeintzuk izan dira onura eta oztopoak? (Ia) Beti bezala, Viena hartuko dugu adibide eta bertako esperientziari buruz Ursula Bauer-ek Gender Mainstreaming in Viena: How the Gender Perspective Can Raise the Quality of Life in a Big City artikuluan esandakoak:
Esfortzuaren helburu nagusien artean hiriaren administrazio sail guztietan emakume eta gizonezkoenganako berdintasun tratamenduaren onarpena dago, (…) eta bereziki sistemaren barruan egituratutako integrazioa ezartzea, unean-uneko proiektuetaz gain.
(…)1990eko hasieran entzuten ziren “Orduan kaleak arroxaz margotu ditzagun!” komentarioa edo funtsezko galdera hau”Zertarako behar dugu hau? Gure sailarengan ez du inolako eraginik!”, pragmatikoagoak bihurtu dira eta 2007a geroztik implementazioaren gaira bideratu dira “Nola lor dezakegu hau?” galderaren inguruan.
Lehen begirada batean, aldaketek ez dirudite ikusgarriak. Hala ere, banakako lorpen bakoitzak genero ratioaren hobekuntza eta emakume eta gizonezkoek berdintasunez eragitea dakar, hala nola, irekitze ordutegi malguagoak, kaleen argiztatze hobea (…), komun zerbitzu ekipamenduak, haurren aldagela eta guzti, gizonentzat ere eskura, haurreskola eta zaharretxeetako langileen artean gizonezko gehiago agertzea (…).
Arkitektura feministaren dekana den Kerstin Dörhöfer-ek bikain adierazi zuen lez “emakumeon utopiaren ideia 100.000 gauza txikitan adierazten den eguneroko sistemen iraultza da. Aldatutako elementuen batuketak hiri erabat ezberdinak sortuko lituzke”.
(Barkatuko didazue itzulpena, ez naiz batere aditua esparru honetan 😉 )
Donostiako Ibai Ikastolan ezin izango da futbolean jolastu patio orduan astelehen, asteazken eta ostiraletan. Jende askorentzat harrigarria izango zen berri hau, baina ez da azken aldian irakurri dugun bakarra, ez eta gure inguruko lehen esperientzia gai honen inguruan: Ondarruko Zaldupe eskolan duela pare bat urte antzerako ekimen bat jarri zen martxan.
Eskola patioak funtsezkoak dira haurren gizarte garapenerako tresnak eta gorputz hezkuntza lantzeko. 2005-2007 urteetan Austriako 20 ikastetxetan “Eskola patioak eta generoaren arteko harremanak” ikerketa egin zuten, haur eta gazteen osasuna, eskolek neska eta mutilei eskaintzen dien baldintzekin alderatuz.
Izan ere, ingurumenak eragin handia du portaeran. Ikerketa honen oinarrizko galderak ondokoak ziren:
– Nola jokatzen dute jolas orduan neska eta mutilek patioan?
– Zeintzuk dira umeen patio jarduna baldintzatzen duten eragileak?
Ikerketaren metodologia, berriz, honako hau izan zen:
– Behaketa eta bido grabaketa 60 jolas ordutan.
– Irakasle eta ikasleekin elkarrizketak.
– Tailerrak 20 eskolatan.
Ikerketak azaleratu zituen ondorio nagusia neska eta mutilen portaera oso estereotipatua izan zen. Neska zein mutilentzat ingurune egokiak bultzatzeko eskola patioek ikuspuntu berritzaile eta pedagokikoekin bateratutako era askotako espazio irekiak eskaini beharko lituzkete, estereotipo horiei aurre egin ahal izateko.
Neska eta mutilen garapenerako eskola patioak sustatzea hiru puntu hauetan oinarritu beharko genuke, beti ere ikerketa honen arabera:
– ikasle eta irakasleen partehartzea patioen planifikazio eta erabileran
– espazioak ezberdintzea, mugimendu eta komunikaziorako, erlaxatzeko eta ikasteko
– egitura eta espazioen eragin desberdinak aztertu talde ezberdinetan (adin, genero, etnia,…) eta hauek kontutan izan
Gai konplexua denik ezin uka dezakegu, baina gure artean lehen pausoak ematen ari direla jakiteak asko pozten gaitu.
Eskalatzeko hormak, parkour-erako instalazio egokituak eta zuhaitz artifizialak. Rosan Bosch arkitektura estudioak Aarhur daniar hiriko Skade Eskolan ariketa fisikoan oinarritutako jolas patio bat diseinatu du.
Adin guztietako umeengan pentsatuz, jolasa, ariketa fisikoa eta sormena lantzera bultzatzen ditu espazio berritzaile honek. Funtzio anitzeko espazio bat sortu nahi izan zuten eskola honetan, baloi jokoetaz gain bestelako jokoei lekua egingo ziena. Beti ere, ariketa fisikoa oinarritzat hartuz, batez ere 9-10 urtetik aurrerako umeei zuzendutako espazioak sortu nahi izan zituzten; jolasa gizarte harremanetako tresna izanik aukera ezberdinak eman nahi izan zaizkie ume eta gazteei espazio berezi hauen bidez.
Paredes de escalada, una instalación de parkour y trepar a los árboles artificiales. Con un énfasis en el juego y la actividad física Rosan Bosch ha creado un parque de la actividad innovadora para la Escuela Skade en la ciudad danesa de Aarhus.
Niños de todas las edades pueden jugar, moverse y dar las riendas imaginación. El parque combina el juego, la actividad física y la recreación, y se centra sobre todo en opciones de actividades dirigidas a los niños y niñas mayores. La idea promotora del proyecto era crear un espacio polivalente que no sólo fuera adecuado para el fútbol, sino también para otros tipos de actividad física. Así, las diversas áreas forman un espacio coherente, y en el encuentro de las funciones emergen nuevas formas de actividad física y espacio para interacciones sociales.
El 50% de la población mundial vive en ciudades. En 2050 será el 80%. La vida en una megaciudad es a la vez encantadora y problemática. Hoy nos enfrentamos al alza del precio del petróleo, el cambio climático, la soledad y los problemas graves de salud debido a nuestra forma de vida. Pero ¿por qué? El arquitecto y profesor danés Jan Gehl ha estudiado el comportamiento humano en las ciudades a lo largo de 40 años. Se ha documentado sobre cómo las ciudades modernas repelen la interacción humana, y sostiene que podemos construir ciudades de modo que tenga en cuenta las necesidades humanas para la inclusión y la intimidad.
The Human Scale es una película dirigida por Andreas Dalsgaard y está inspirada en el trabajo de Gehl Architects. Podéis ver diferentes clips de la película en la pestaña The Film. Os enlazamos este, en el que David Sim nos habla de una mejor manera de vivir. Tan sencillo como eso.
Munduko biztanleriaren %50 hiritartua da. 2050 urterako portzentaia hori %80koa izatea espero da. Mega-hiri horietako bizitza zoragarria, zein arazoz betea izan daiteke. Gaur egun petroleo falta, klima aldaketa eta osasun arazo larriei aurre egiten ari gara jadanik. Baina zergatik? Jan Gehl arkitektu daniarrak giza portaera hirietan aztertu du azkeneko 40 urtetan zehar. Gaur egungo hiriek gizakion harremanei uko egiten dietela dokumentatu du eta oraindik ere hiriak gizakiontzat modu egokian eraiki daitezkela dio.
The Human Scale Andreas Dalsgaard-en film-a da eta Gehl Architects-en lanean oinarritzen da. Web orriko The Film atalean ikus ditzakezue klip ezberdinak. Guk estekatutakoan David Sim-ek bizitzeko modu hobe bati buruz hitzegiten digu. Erraza dirudi. 😉
Este es un ejemplo de grupo de viviendas realizado aplicando la perspectiva de género. En 1992 se creó en Viena una oficina puente entre la Secretaría de la Mujer y la Secretaría de Urbanismo de la ciudad. Esta oficina, dirigida por la arquitecta Eva Kail, inició una política de implementación de la perspectiva de género en el diseño de la ciudad. Este grupo de viviendas (hof) fue una de sus primeras actuaciones, pensado desde la experiencia de las mujeres para facilitar la vida diaria familiar y personal. Trascribimos el texto descriptivo que una de sus autoras Elsa Prochazka hace sobre el Margarete Schutte Lihotzky Hof:
Las contradicciones sociales no pueden resolverse ni con arquitectura ni con arquitectura sensible a las necesidades de las mujeres. Sin embargo, la modificación de los criterios de hábitats contemporáneos basados en las necesidades específicas desde la perspectiva de una mujer puede enriquecer el discurso sobre la arquitectura residencial.
Estas son algunas de las características implementadas en los 85 apartamentos y el jardín de infancia del complejo:
- luz natural en el garaje
- luz natural en las escaleras
- portales accesibles y luminosos
- cuarto para bicicletas y cochecitos infantiles cerca de la entrada
- funciones indetermindas en las habitaciones que componen el apartamento
- ventilación cruzada de los apartamentos
- lavandería común y locales comunes de tiempo libre
- terraza común en cubierta
- terrazas y áreas cubiertas de juego para la escuela infantil
- salón de actos con acceso desde la calle y desde la escuela
Hemos sabido de este proyecto a través de la publicación Usos del Tiempo y la Ciudad, de Josep Maria Montaner i Martorell y Zaida Muxí Martínez. Más información sobre este proyecto:
Infraestructuras para la vida cotidiana.
Camilla van Deurs, de Gehl Architects, nos habla de los espacios públicos como aglutinantes de la sociedad. Resumen no literal de lo que dice en el video: “El ser humano no se siente cómodo en un gran espacio, se siente vulnerable; la vida surge en los límites, donde los humanos nos observamos los unos a los otros. Así creamos nuevos vínculos, poco a poco, desde el borde del espacio público que nos hace sentir seguros. La arquitectura no nos fuerza a hacer cosas. La arquitectura nos ofrece posibilidades y nosotros decidimos estar o no en ese lugar. Podemos invitar a la gente a formar parte del espacio público haciendo estos lugares agradables, placenteros.”
Gehl Architects taldeko Camilla van Deurs-ek video honetan espazio publikoak gizartea uztartzeko duen indarrari buruz hitzegiten digu. Laburpen gisa zera dio: “Gizakia ez da eroso sentitzen espazio zabalean, ahul sentitzen da; bizitza ertzetan sortzen da, gizakiok elkar behatzen dugun leku horietan. Horrela sortzen ditugu loturak, piskanaka, seguru senti arazten gaituen ertzetik. Arkitekturak ez gaitu ezer egitera behartzen. Aukerak eskaintzen dizkigu eta guk erabakitzen dugu leku horretan egon ala ez. Jendea espazio publikoaren parte izatera gonbida dezakegu espazio horiek atseginak eginez.”
Jan Gehl, fundador de Gehl Architects, nos habla de cómo la observación sistemática de las personas en la ciudad puede ayudarnos en el diseño de la ciudad que tome en cuenta nuestras necesidades y enriquezca nuestros sentidos. Estamos muy de acuerdo con su tesis.
Gehl Architects estudioaren sortzaile den Jan Gehl-ek, pertsonak hirian behatzeak hiriaren diseinuan nola lagun gaitzaken kontatzen digu, hiriek gure beharrak kontutan izan eta gure zentzuak aberas ditzaten. Ados gaude, bai, esandakoarekin.